تاریخچه نمای خشک

نخستین بار در دهه 70میلادی، معمارانی در کشور آمریکا تصمیم به نصب سنگ بر روی آسمان خراش های عظیم به روش خشک را گرفتند. علت طراحی این سیستم مقاومت نمای ساختمان دربرابر نیروی شدید باد در ارتفاعات بود و این روش مدرن و نوپا مورد تأیید استاندارد های جهانی و مورد توجه بسیاری از معماران سرتاسر جهان قرار گرفت. در کشور ایران نیز برای اولین بار در دهه 70 شمسی این روش مورد استفاده قرار گرفت و همچنین در سال های اخیر معماران و سازندگان صنعت ساخت و ساز کشور از مزایای این سیستم آگاه و از آن در ساختمان های خود بهره برده اند.

پیش از این مصالح نما ، با ملات یا چسب سیمانی به سازه اصلی ساختمان فیکس می شد، در این روش نصب امکان استفاده از عایق کاری برای سازنده وجود نداشته و همچنین در ارتفاعات زیاد بار باد وارد شده به سازه باعث کاهش استحکام متریال نما و نهایتاً باعث سقوط آن شده که خطرات جبران ناپذیری را به دنبال خواهد داشت. در سیستم نمای خشک ،متریال نما توسط زیر سازی های آلومینیومی و بدون استفاده از نیروی چسبندگی بر روی سازه اصلی اعمال شده که باعث طولانی شدن عمر نما می شود و در صورت نصب صحیح و مهندسی این اطمینان را به شما خواهد داد که در شرایط سخت نیز به هیچ وجه سقوط نخواهد کرد. این روش نصب باعث دوپوسته شدن نمای ساختمان می شود. در محفظه خالی می توان روی سازه عایقی برای محافظت از ساختمان در برابر شرایط جوی ، آلودگی های صوتی و سایر مزاحمت هایی که ساکنین با آن مواجه خواهند بود اعمال کرد، همچنین یک محفظه هوا بین دیوار سازه و نما بوجود می آید که این هوا از ورود هوای خارجی به داخل ساختمان و بالعکس جلوگیری خواهد کرد. شکل جریان هوای داخل این محفظه نیز با توجه به شرایط اقلیمی متفاوت ، بسته به نیاز آن منطقه قابل تعیین خواهد بود. به طور مثال برای شرایط گرم و مرطوب این فضای خالی به گونه ای طراحی می شود که هوای داخل آن قابل تهویه باشد، اما برای شرایط اقلیمی سرد و گرم و خشک نما به شکلی طراحی خواهد شد که هوای داخل فضای خالی محبوس شود که همین مهم ضریب عایق شدگی ساختمان را نسبت به هوای خارج افزایش می دهد.

یکی از مزیت های قابل توجه نمای خشک قابلیت بازیافتی آن است که میتوان پنل ها و مصالح استفاده شده را جمع آوری نمود و از آنها مجددأ استفاده کرد. همچنین از حجم ضایعات ساختمانی به طور چشمگیری می کاهد. این نوع نمای ساختمان به بهینه سازی در مصرف انرژی کمک چشم گیری می کند و به جهت آزادی استفاده از روسازی های متفاوت ساختمان را در برابر ورود آب ، صوت و هوا مقاوم می سازد. نمای خشک را می توان در برابر تنش های ناشی از باد، طوفان و زمین لرزه و همچنین در مقابل حریق مقاوم نمود.

نکاتی که در اجرای نمای خشک می بایستی مورد توجه قرار گیرد:

چار چوبی که انتخاب می شود باید از استحکام و مقاومت بالایی برخوردار باشد.

اتصالات در برابر سرما ، گرما ، بخار آب و گازهای موجود در هوا مقاوم باشند و از اتصالاتی ضخیم و با دوام استفاده شود.

متریال زیرسازی با مصالح نمای خشک به گونه ای انتخاب شود که از لحاظ شیمیایی با یکدیگر مغایرت نداشته باشند. یعنی باعث خوردگی نشوند.

پنجره ها ، درز ها ، برآمدگی ها و نقاط کور ساختمان بایستی با دقت و تمرکز زیاد آب بندی شود.

لایه محافظ روی دیوار و قسمت های ریز کار باید به دقت کنترل و بازبینی شود.

نوع مصالح مورد استفاده و زیر سازی های موجود باید از نظر زیبایی شناختی بررسی شود و با یکدیگر تطابق داشته باشند، قیمتی مناسب داشته باشند و به آسانی و با سرعت بالایی اجرا شوند.

حتماً پس از نصب کیفیت کل سازه نما مورد بررسی و آزمایش قرار گیرد.

مزایای روش اجرای نمای خشک

1. صرفه جویی در زمان

با گذشت زمان و پیشرفت تکنولوژی در صنعت ساختمان، زمان نقش بسیار مهمی را در این صنعت ایفا می‌کند و روش‌هایی که توسط متخصصین ساختمان طراحی و پیشنهاد شده‌اند همگی با استاندارهای مهم مورد ارزیابی قرار گرفته و شاید بتوان گفت که با ارزیابی این فاکتور مهم ماندگار شده است. باکمی فکر متوجه می‌شویم که روش اجرای خشک نما می‌تواند تا ۵۰ درصد از زمان اجرا را کاهش دهد و حتی تأثیرات منفی دمای محیطی را به حدود صفر برساند و بخاطر عدم وجود ملات و روشهای سنتی با امکان استفاده نمودن از چندین گروه کاری بطور همزمان در بخشهای بالادست و پایین کار بیش از پیش بر سرعت اجرای کار افزود و البته موارد دیگری مانند استفاده از گروه‌های آموزش دیده به جای نیروهای سنتی و غیر فنی و فاقد آگاهی‌های لازم در روشهای قدیمی و سنتی و همچنین استفاده از ابزار و ماشین آلات صنعتی در انجام کار‌ها در روشهای مدرن با وجود تأثیر بسزایی که بر زمان اجرا و جلوگیری از دوبل کاری احتمالی خواهند داشت قطعاً کیفیت و نوع اجرا را نیز افزایش می‌دهد. البته از دیگر مزیت‌های روش اجرای نمای خشک که تأثیر زیادی بر زمان تمام شدن پروژه‌ها دارد امکان شروع به کار نمای ساختمان با فاصله زمانی اندک از اتمام اسکلت ساختمان می‌باشد.

۲- طراحی مهندسی ساختمان و کاهش پرت مصالح

با توجه به طراحی فنی و مهندسی نما اعم از زیرسازی و طراحی دقیق ابعاد و پلاک‌های مورد نظر برای هر پروژه با توجه به بازشو‌ها، ارتفاع ساختمان، کاربری و دیگر موارد تأثیرگذار و امکان سفارش دقیق سنگ‌ها و مصالح مصرفی ضمن کاهش پرت و زمان اجرا، تأثیر بسزایی بر کیفیت و کمیت اجرا خواهد داشت.

۳- سازگاری رفتار مصالح در مقابل تغییرات دمایی جوی

سال‌های پی در پی است که اجرای نما در داخل و خارج ساختمان توسط افراد فاقد آموزش‌های لازم با مصالح سنتی نظیر: ملات ماسه و سیمان انجام می‌گیرد که علاوه بر اضافه بار بر ساختمان که با توجه به اهمیت مقاوم بودن ساختمان‌ها در برابر نیروی قوی زلزله و رابطه مستقیم نیروی جانبی زلزله با وزن ساختمان‌ها، با توجه به تفاوت ضریب انتقال حرارتی و همچنین متفاوت بودن میزان انبساط و انقباض قسمت ملات پشت سنگ یا سرامیک و… نسبت به خود مصالح بیرونی نما و بخش سفت کاری موجود، ملاحظه می‌گردد که با گذشت زمان کمی، سنگ‌ها جدا شده و حتی اسکوپ‌های سیمی نیز از افتادن آن‌جلوگیری نمی‌کند.

۴- تولید صنعتی مصالح مصرفی ساختمان

با تولید صنعتی مقاطع زیرسازی نما از جمله: پروفیل‌های آهنی، آلومینیومی یا گالوانیزه و استیل و همچنین مصالح رویه نما، به طور جد امکان خطای انسانی به ویژه در قسمت‌هایی مانند: درصد اختلاط ملات و… به شدت کاهش خواهد یافت و لذا تاثیر بسزایی بر افزایش کیفیت خواهد داشت.

۵- قابلیت تنظیم و میزان کاری درنمای ساختمان

یکی دیگر از مسائلی که در سیستم‌های سنتی معمولاً دیده می‌شود، به وجود آمدن شکاف‌های غیر همسطح می‌باشد که بعد از دوغاب ریزی بدلیل جابجایی سنگ و غیره و خارج شدن از میزان کاری اولیه صورت می‌گیرد و معمولاً هم بدون خراب کردن قابل اصلاح نیست ولی در روش‌های اجرای خشک بدلیل آنکه در اجرا از مواد سخت شونده (ملات) استفاده نمی‌شود، می‌توان در موقع اجرا و حتی پس از تمام شدن کار به سادگی نسبت به میزان کاری خطاهای احتمالی حتی در حد میلی متر اقدام نمود و حتی طی سالیان بعد از استفاده نیز امکان جابجایی و اصلاح تک تک سنگ‌ها یا سرامیک‌ها و… آماده می‌باشد.

۶- کاهش هزینه بازسازی و ترمیم، افزایش عمر مفید و امکان بازیافت دوباره مصالح به کار گرفته شد

توجه به این مهم بسیار ضروری است که نماهای معمولی بـعد از چنـد سال قـطعاً نیازمـند ترمیم، بازسازی و ایجاد گیرداری دوباره می‌باشند و این خود یعنی تحمیل هـزینه اضافی که کارفرما بعد از مدتی باید برای نما متحمل گردد و در آخر کار با توجه به عمـر مـفید کارهای دوغـابی که حدود ۱۰ الی ۱۵ سال می‌باشد باید تمامی لایه ملات و همچنین سنگ مربوطه را خراب نمود و ایـن بـدان معنی است که اگر هـزینه‌ای برای اجـرای نماهای دوغابی صرف می‌شود بعد از اتمـام کار ساختمان، باید به صورت کـامل آن را خراب شده تلقی کرد.

۷- کاهش حجم و وزن اسکلت و فونداسیون ساختمان

کاهش حدود ۸۰ الی ۱۰۰ کیلوگرم از وزن به ازای هر مترمربع از سطح نمای اجرا شده نسبت به روش دوغابی که تأثیر زیادی بر کاهش نیروی ویران کننده زلزله خواهد داشت. و اگر در اول کار طراحی ساختمان، نما بصورت خشک دیده شود با کاهش قابل توجه در وزن ساختمان، نه تنها قیمت تمام شده افزایش پیدا نمی‌کند بلکه با کاهش وزن اسکلت و فونداسیون در قیمت تمام شده نیز تأثیر کاهنده چشم گیری باقی می‌گذارد.

لذا در اجرای نماهـای خشـک، با توجـه به نصـب روش صنعتی، با گذشت زمان، نیـازی به ترمیم و هزینه نگهداری نمی‌باشد و درصورتی که این نوع نما آسیب ببیند، هر یک از پلاک‌ها قابل اصلاح و تعویض می‌باشد و نیاز به تخریب یا اصلاح کلی نیست و حتی پس از طی شدن عمر مفـید آن (بالای ۵۰ سال) می‌توان تمـامی مصالح مصرف شـده را اعم از فلزات زیرسازی (آهنی یا آلومینیومی) و از همه مهم‌تر خود سنگ یا سرامیک مصرفی را بازیافت نمود و هر کدام از این مصالح را در مکان‌ها و جاهای دیگری با توجه به نوع کاربری، استفاده نمود و این بدین معنی است که تمامی هزینـه‌هایی که برای اجرای این نما صورت می‌گـیرد بعـد از پایان کار ساختمـان، با لـحاظ درصـد استانـداردی از استـهلاک مصـالح، به کارفرما باز خواهد گشت.

۸- سازگاری با آخرین استادنداردهای ملی و جهانی

9- عایق حرارتی و صوتی

با ایجاد فاصله‌ای که سطح بیرونی نما با بدنه اصلی ساختمان ایجاد می‌کند؛ ضمن آنکه وجود هوا در این فاصله نقش عایق صوتی وحرارتی را خواهد داشت، می‌توان با محاسبات انجام شده نسبت به محل ساختن ساختمان از نظر آب و هوایی مطابق استاندارد‌های مربوطه (مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان ایران) عایق حرارتی و صوتی مناسبی را در نظر گرفت و به راحتی نصب نمود و حتی از این فضا می‌توان برای عبور سیستم تاسیسات مکانیکی و برقی نیز استفاده نمود.

10- کاهش وزن و انطباق با آیین نامه‌های زلزله

همانطور که گفته شد، کاهش وزن ساختمان ارتباط مستقیمی با کاهش نیروی زلزله بر ساختمان‌ها دارد و در جهت تذکرات و نکات ویژه آیین نامه زلزله ایران (۲۸۰۰) و دیگر آیین نامه‌های زلزله دنیا خواهد بود و طراحی زیرسازی ساختمان و مصالح هر نما بر اساس اصول طراحی استاندارد و منطبق با شرایط مندرج در آیین نامه ۲۸۰۰ ایران و اتصال به سازه اصلی ساختمان می‌باشد، بدان معنی که در هنگام وقوع زلزله، حرکات بخش نما و متعلقات مربوطه بصورت جداگانه با تغییر مکان جانبی سازه صورت می‌گیرد و این موضوع مانع ورقه شدن نما و سقوط قطعات آن به مانند نمای دوغابی خواهد شد و لذا باعث کاهش تلفات انسانی و دیگر خسارات ناشی از سقوط نما می‌گردد

آشنایی با انواع نمای خشک و مصالح نمای خشک

متریال ها و مصالح زیادی با تفاوت های بسیار برای ساخت نما به روش خشک مورد استفاده قرار میگیرند، که از رایج ترین آنها عبارتند از : سرامیک پرسلانی - تراکوتا و سفالینه کرتین وال صفحات آلومینیوم کامپوزیت فایبر سمنت برد ، ترموود و …

سرامیک پرسلانی

سرامیک پرسلانی زیر مجموعه ای از تایل های سرامیکی است با این تفاوت که در دمای بالاتری (نزدیک به 1400 درجه سلسیوس) نسبت به تایل های رایج پخته و با فشار زیاد و به دو روش اکسترودی و پرسی تولید می شوند.علت تولید پرسلان ها در این دما بوجود آمدن ماهیت هایی چون تخلخل کمتراز 0.1% و حالت زجاجی(شیشه ای) در آن است و این امر آنها را از سایر محصولات سرامیکی تفکیک می کند. پرسلان ها زیرمجموعه هایی چون تایل های مجوف(سوراخ دار) ، تایل های توپُر و Terracotta دارد که هر کدام از آنها خواص و استفاده های متفاوتی دارند.

پرسلان ها دوام و مقاومت بالایی دارند که باعث می شود پس از گذشت چندین سال از عمر نمای ساختمان همچنان پوششی جذاب و زیبا به نظر بیایند. به طور کلی این متریال را می توان در زمره یکی از مصالح نمای خشک زیبا و با دوام قرار داد.

نمای کرتین وال

نمای کرتین وال : یکی دیگر از مصالح مورد استفاده برای نمای خشک که به دلیل زیبایی و ماهیت های منحصر به فردش مورد توجه و استفاده معماران به نام واقع شده است نمای کرتین وال نام دارد.کرتین وال یا دیوار پرده ای پوششی شفاف برای نمای ساختمان های امروزی و مدرن هستند که هیچ بار مرده از ساختمان را به دوش نمی کشند و تنها وزنی که تحمل میکنند وزن خودش و نیروی باد وارد شده بر آن است. این نما ترکیبی از شیشه و آلومینیوم است که ضمن دوام و عمر بالای آن به دلیل آب بندی های مهندسی و حرفه ای در برابر شرایط جوی عایق بوده و انرژی داخل ساختمان به راحتی قابل کنترل می باشد. نمای کرتین وال در برابر لرزش های زمین لرزه و طوفان ، سرقت ، حرارت ، آتش سوزی و… مقاوم بوده و نیز دست طراحان را در طراحی باز گذاشته است. اما محدودیت هایی هم در قسمت های قوس دار وجود دارد که بایستی از یونیت های کوچک برای این قسمت ها استفاده کرد. در کل، اگر سازه ای با دوام ، خاص و فریبنده به جهت اجرا بر روی نمای ساختمان خود مد نظر دارید، کارشناسان ما کرتین وال را به شما پیشنهاد می کنند.

آلومینیوم کامپوزیت

آلومینیوم کامپوزیت : یکی دیگر از مصالح سیستم خشک برای نصب روی نمای ساختمان به آن اشاره خواهیم کرد آلومینیوم کامپوزیت است، متریالی ترکیبی متشکل از یک هسته پلی اتیلن(مواد نسوز و غیر قابل اشتعال) ، دو لایه محافظ و دو لایه آلومینیوم که خواصی چون سطحی صاف و یکدست، انعطاف پذیری بدون از بین رفتن ماهیت و دوام بالا را به آن بخشیده است. یکی دیگر از مواردی که باعث شده که در بسیاری از سازه ها از این متریال استفاده برده شود سهولت در نصب آن است. استفاده از این نما به لحاظ زیبایی شناختی ممکن است در مدت زمان طولانی خوش آیند نباشد، به دلیل اینکه طراوت و زیبایی که در سال های اولیه نصب را دارد به سرعت از دست داده و ظاهری نه چندان زیبا از آن بر جای خواهد ماند. همچنین استفاده از آلومینیوم کامپوزیت از لحاظ روان شناختی در ساختمان های تجاری و صنعتی معمول می باشد و استفاده از آن در ساختمان های مسکونی به هیچ وجه منظر خوشی نخواهد داشت. متریالی که ضریب انتقال حرارتشان پایین تر است به صرفه جویی در مصرف انرژی کمک قابل توجهی می کند. نمای کامپوزیت با ضریب انتقال حرارت 230 نسبت به سایر متریال ها از ضریب انتقال بالاتری برخوردار بوده ، بنا بر این مساله نسبت به سایر مصالح نمای خشک کمی نامناسب می باشد.

فایبر سمنت برد

صفحات سیمانی مصلح شده با الیاف که با نام فایبر سمنت ، سمنت برد یا صفحات سیمانی الیاف دار شناخته می شوند ، مخلوطی هستند همگن از سیمان پرتلند ، سیلیس و الیاف که در فرایند پیچیده به نام ماشین هات چک Hatschek) ( ساخته شده و فرایند عمل آوری آنها یا به صورت هوا خشک و یا با دستگاه اتو کلاو انجام میشود .

تاریخچه اولین تولیدات فایبر سمنت به اوایل قرن نوزدهم (1920 ) باز میگردد و اولین کسی که این محصول را با این روش تولید کرد لودویک هات چک Ludwig Hatschek اتریشی بود .

او ترکیبی از 90 درصد سیمان و 10 درصد آزبست را که با آب ترکیب شده بود از میان ماشین مقوا سازی گذراند که حاصل کار صفحات نازک و مقاوم سیمانی بود .بعد از کاربرد اولیه و بسیار زیاد آزبست ، و با مشخص شدن سرطان زایی آن ، محدوده وسیعی از الیاف دیگر نیز در سیمان به کار رفتند.که شامل الیاف مدول بالا مثل فولاد , شیشه ، مثل کربن و کولار و الیاف مدول پایین مصنوعی ، مثل نایلون و پلی پرو پیلن و یا الیاف طبیعی مثل سلولز و کنف هندی می باشند .

از آنجا که کیفیت محصولات تولید شده آزبستی با فرآیند هات چک با هیچ یک از محصولات مشابه قابل رقابت نبود ، علی رغم مشخص شدن سرطان زایی آزبست ، تا سال ها ی زیادی این محصول در کشور های پیشرفته نیز تولید می شد .در محدوده زمانی دهه 1970 تا اواخر دهه 1980 میلادی فناوری کاربرد الیاف غیر سمی و سازگار با فرایند هات چک کشف شد از آنجا که هیچ یک از الیاف طبیعی و مصنوعی به تنهایی تمامی خصوصیات آزبست را نداشتند ، بنابر این برای جایگزینی آزبست از هیبرید الیاف با مدول زیاد و کم به ترتیب , به عنوان تقویت کننده و کمک فرایند استفاده گردید .

فایبر سمنت برد ها از لحاظ مواد تشکیل دهنده در سه دسته بندی ، فایبر سمنت برد ، کلسیم سیلیکات ، MGO برد دسته بندی می شوند .و با توجه به وجود منابع معدنی مناسب در محل تولید می شوند و از لحاظ خواص کلی و رفتار مکانیکی و موارد استفاده دارای تفاوت های اندکی هستند .

جهت آشنایی با مشخصات فنی فایبر سمنت برد این نوشتار را مطالعه نمایید .

از انواع فایبر سمنت برد ها میتوان به سمنت برد طرح چوب اشاره کرد . این محصول با توجه به بافت گرم و طبیعی کاربرد بسیاری در پوشش نمای ساختمانهای مسکونی شهری و ویلایی دارد . فایبر سمنت برد طرح چوب را می توان به روش تخت و یا به صورت کرکره ایی اجرا نمود

جهت آشنایی با فایبر سمنت برد طرح چوب این نوشتار را مطالعه نمایید .

پیش از نمای خشک ظاهر ساختمان ها چگونه بود ؟

قبل از نمای خشک متریال نما با ملات یا چسب سیمانی به سازه اصلی ساختمان فیکس می شد، در این روش نصب امکان استفاده از عایق کاری برای سازنده وجود نداشته و همچنین در ارتفاعات زیاد بار باد وارد شده به سازه باعث کاهش استحکام متریال نما و نهایتاً باعث سقوط آن شده که خطرات جبران ناپذیری را به دنبال خواهد داشت. در سیستم نمای خشکمتریال نما توسط زیر سازی های آلومینیومی و بدون استفاده از نیروی چسبندگی بر روی سازه اصلی اعمال شده که باعث طولانی شدن عمر نما می شود و در صورت نصب صحیح و مهندسی این اطمینان را به شما خواهد داد که در شرایط سخت نیز به هیچ وجه سقوط نخواهد کرد. این روش نصب باعث دوپوسته شدن نمای ساختمان می شود. در محفظه خالی می توان روی سازه عایقی برای محافظت از ساختمان در برابر شرایط جوی ، آلودگی های صوتی و سایر مزاحمت هایی که ساکنین با آن مواجه خواهند بود اعمال کرد، همچنین یک محفظه هوا بین دیوار سازه و نما بوجود می آید که این هوا از ورود هوای خارجی به داخل ساختمان و بالعکس جلوگیری خواهد کرد. شکل جریان هوای داخل این محفظه نیز با توجه به شرایط اقلیمی متفاوت ، بسته به نیاز آن منطقه قابل تعیین خواهد بود. به طور مثال برای شرایط گرم و مرطوب این فضای خالی به گونه ای طراحی می شود که هوای داخل آن قابل تهویه باشد، اما برای شرایط اقلیمی سرد و گرم و خشک ، طراحی نما به شکلی خواهد شد که هوای داخل فضای خالی محبوس شود که همین مهم ضریب عایق شدگی ساختمان را نسبت به هوای خارج افزایش می دهد.